Czym jest metoda Montessori? Wielu z nas słyszało o tej metodzie, lecz jest też wiele mitów oraz informacji wynikających ze specyficznego działania poszczególnych placówek przedszkolnych, a nie z fundamentalnych zasad tej metody. Postaram się pokrótce opowiedzieć o tym fenomenie wychowawczym i o tym jak te zasady chcemy wykorzystywać i stosować dla dobra Waszych dzieci. Cóż jest takiego fascynującego i odmiennego w tej metodzie? Oj, wiele rzeczy!!! Przede wszystkim w tej metodzie wychowawczej i pedagogicznej najważniejsze jest dziecko i jego potrzeby. Maria Montessori (włoska lekarka, która całe swoje życia poświęciła dzieciom i obserwacji ich potrzeb rozwojowych) udowodniła, że dziecko między 2 a 6 rokiem życia jest w fazie tzw. „chłonnego umysłu” – czyli wchłaniania wszystkiego, co zobaczy i usłyszy. Dzieje się to automatycznie. Dziecko chłonie wszystko, niczym gąbka. To nie okres studiów czy liceum, ale czas przedszkola jest najważniejszy i najbardziej prężny w rozwoju dziecka. Jeżeli myślę o tej metodzie to nasuwa mi się pojęcie samodzielności. „Pomóż mi zrobić to samodzielnie”. Te słowa wypowiedziało kiedyś dziecko do Marii Montessori i tym samym stały się one jednym z najbardziej charakterystycznych cytatów dotyczących tej pedagogiki. W naszych przedszkolach zwracamy bardzo dużą uwagę na rozwój samodzielności, ale nie tylko tej z zakresu samoobsługi. Samodzielność to także podejmowanie decyzji i ponoszenie ich konsekwencji. To także dokonywanie wyborów i odpowiedzialność. W naszych przedszkolach odmienna jest rola nauczyciela, który staje się pomocnym przyjacielem, pokazującym jak można dojść do celu nie wyręczając w tym dziecka. Nauczyciel nie dyktuje dzieciom co, jak i kiedy mają wykonywać. Jest razem z nimi, pomaga, ale nie wyręcza. Budzi ciekawość, potrafi zainteresować wiedzą. Nauczyciel nie ma swojego biurka czy wysokiego krzesła. Jest równy ze swoimi podopiecznymi siadając z nimi do zajęć w kręgu. To wszystko potwierdza, że w naszych salach to nie nauczyciel, a dzieci są najważniejsze.
Życie codzienne – Materiał ma za zadanie rozwinąć, usprawnić a przez to ułatwić funkcjonowanie dziecka w otaczającym go świecie. Ćwiczenia życia codziennego usamodzielniają dzieci, które uczą się tu :przelewać, przekładać, wycinać, myć, polerować, czyścić, wycierać, szyć, przyszywać, segregować, zapinać, kroić itd. Oprócz tego, materiał ma wiele ćwiczeń w których wykorzystujemy chwyt pęsetowy, potrzebny później do nauki pisania. Ćwiczenia życia codziennego, ćwiczą również koncentrację oraz koordynację ręka – oko.
Sensoryka – Materiały z tego działu doskonalą i kształtują nasze zmysły. Dzieci uczą się długości, wielkości, stopniowania. Dotykają różnych faktur i kształtów. Szukają takich samych dźwięków, szmerów. Stopniują dźwięki od cichych po najgłośniejsze. Przy pracy z wieloma materiałami zasłaniamy oczy, by wyostrzyć pozostałe zmysły. Dzieci poznają także figury geometryczne i bryły. Co najważniejsze wszystko jest namacalne i wszystkiego mogą dotknąć.
Matematyka – Dzieci uczą się jej na konkrecie, to znaczy że mogą dosłownie “dotknąć” liczby. Jest szereg materiałów ćwiczących rozpoznawanie cyfr ilościowo. Matematyka, to także tak zwany “złoty materiał”, na którym dziecko poznaje większe wartości (w przedszkolu od 0-9999). Dzieci uczą się na złotym materiale dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia. Niesamowite w tym wszystkim jest to, że materiał pozwala im “zobaczyć” jak przebiega działanie. Jeżeli złoty materiał jest dobrze opanowany to z czasem dzieci przechodzą do większej abstrakcji, na którą pozwalają dalsze materiały. Dzieci pracujące od początku na konkrecie, są w stanie w ciągu dalszej edukacji wyobrazić sobie liczbę i operację działania, co bardzo ułatwia im naukę.
Język – W tym dziale dzieci będą zgłębiać tajemnice języka ojczystego. To tu znajduje się wiele materiałów służących do nauki pisania i czytania. Ten dział służy również do rozwijania słownictwa czy też poznania czym są antonimy, rymy czy homonimy. Materiały z działu językowego pozwalają na ćwiczenie pisania. Na początku dzieci odrysowują kształty na specjalnych ramkach, później uczą się pisać na piasku, na tablicy, na dużej liniaturze i na koniec w zeszycie. Pod koniec dzieci poznają części mowy, którym Maria Montessori przyporządkowała różne figury geometryczne i opracowała sposób pracy z nimi, by ułatwić ich zrozumienie.
Kultura – Ten dział jest encyklopedią poznania świata. Znajduje się tu wiele pomocy z zakresu geografii, astronomii, biologii, topografii, botaniki, zoologii, historii itp. Znajdziemy tu dużo wiedzy o chociażby kosmosie, planetach, kontynentach i ich mieszkańcach, o ludziach, zwierzętach, kulturze innych narodów, żywiołach itd.
System wychowania M. Montessori zwany jest też metodą Montessori.
– Metoda ta daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.
– Celem metody jest rozwijanie indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w:
1) rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
2) wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
3) wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,
4) osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
5) wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
6) uniezależnieniu od nagrody,
7) formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
8) szacunku dla pracy innych,
9) rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
10) osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa,
11) umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.
Głównymi zadaniami metody Marii Montessori są:
– uczenie przez działanie – dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami,
– samodzielność – dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności,
– koncentracja – dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań,
– lekcje ciszy – na nich dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych,
– porządek – dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania porządku w otoczeniu i swoim działaniu,
– społeczne reguły – dzieci będące w różnym wieku (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj,
– obserwacja – jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem,
– indywidualny tok rozwoju każdego dziecka – dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.